नवी दिल्ली : वृत्तसंस्था
प्रत्येक भारतीय नागरिकाच्या ओळखीचे आधार कार्ड हे महत्त्वाचे दस्तऐवज आहे. जवळपास सर्वच सरकारी आणि खासगी कामांसाठी आधार कार्ड आवश्यक बनले आहे. याच पार्श्वभूमीवर, 1 ऑक्टोबर 2025 पासून आधार कार्डशी संबंधित काही महत्त्वपूर्ण नियमांमध्ये बदल करण्यात आले आहेत. यामुळे आधार कार्ड अपडेट करणे, त्यावरील माहिती आणि शुल्क यासंदर्भात नवीन नियम लागू झाले आहेत. या बदलांमुळे नागरिकांना आधार कार्ड वापरताना अधिक सुलभता आणि गोपनीयता मिळणार आहे. चला, या नवीन नियमांचा सविस्तर आढावा घेऊया.
आधार कार्ड अपडेट करणे अनिवार्य
नव्या नियमांनुसार, जर तुमच्या आधार कार्डाला 10 वर्षे पूर्ण झाली असतील, तर ते अपडेट करणे आता अनिवार्य आहे. प्रत्येक आधार कार्डवर असलेला 12 आकडी अनन्य क्रमांक (Unique Identification Number) हा नागरिकाच्या ओळखीचा आधार आहे. परंतु, कालांतराने माहिती अद्ययावत ठेवण्यासाठी आधार कार्ड अपडेट करणे गरजेचे आहे. अपडेट न केल्यास आधार कार्ड अवैध ठरू शकते, ज्यामुळे भविष्यात अडचणी येऊ शकतात.
वडिलांचे किंवा पतीचे नाव हटवण्याचा निर्णय
15 ऑगस्ट 2025 पासून आधार कार्डवर 18 वर्षे किंवा त्यापेक्षा जास्त वयाच्या व्यक्तींसाठी वडिलांचे किंवा पतीचे नाव दिसणार नाही. यापूर्वी आधार कार्डवर ही माहिती अनिवार्यपणे नमूद केली जात होती. आता ही माहिती फक्त भारतीय विशिष्ट ओळख प्राधिकरणाच्या (UIDAI) रेकॉर्डमध्ये ठेवली जाईल. हा बदल विशेषतः महिलांसाठी सकारात्मक ठरत आहे, कारण यामुळे त्यांना सतत नाव बदलण्याची गरज भासणार नाही. तसेच, यामुळे नागरिकांची गोपनीयता अधिक सुरक्षित राहील.
जन्मतारीख आणि पत्ता यासंबंधी बदल
आता आधार कार्डवर जन्मतारीख पूर्ण स्वरूपात (दिवस-महिना-वर्ष) न दाखवता फक्त वर्ष दाखवले जाईल. उदाहरणार्थ, 15 मे 1985 ऐवजी फक्त 1985 असे दिसेल. पूर्ण जन्मतारीख UIDAI च्या रेकॉर्डमध्ये सुरक्षित राहील, परंतु आधार कार्डवर फक्त नाव, वय आणि पत्ता ही माहिती दिसेल. यामुळे कार्डवरील माहिती अधिक संक्षिप्त आणि सुरक्षित होईल.
1 ऑक्टोबर 2025 पासून पत्ता बदलण्याची प्रक्रिया पूर्णपणे डिजिटल झाली आहे. नागरिक आता uidai.gov.in किंवा mAadhaar ॲपद्वारे पत्ता बदलण्यासाठी रिक्वेस्ट सबमिट करू शकतात. यानंतर जवळच्या आधार केंद्रावर कागदपत्रांची पडताळणी करावी लागेल, आणि पुढील प्रक्रिया ऑनलाइन पूर्ण होईल. यामुळे पत्ता बदलण्याची प्रक्रिया अधिक जलद आणि सोपी होणार आहे.
शुल्काशी संबंधित बदल
सामान्य सुधारणा: नाव, पत्ता यांसारख्या सामान्य माहितीमध्ये बदल करण्यासाठी 75 रुपये शुल्क आकारले जाईल.
बायोमेट्रिक अपडेट: फिंगरप्रिंट, फोटो किंवा इतर बायोमेट्रिक माहिती अपडेट करण्यासाठी 125 रुपये शुल्क लागेल.
लहान मुलांसाठी मोफत अपडेट: 5-7 वयोगटातील लहान मुले आणि 15-17 वयोगटातील किशोरवयीन मुलांसाठी बायोमेट्रिक अपडेट मोफत असेल. यापूर्वी यासाठी 50 रुपये शुल्क आकारले जात होते, जे आता माफ करण्यात आले आहे. या वयोगटातील मुलांसाठी बायोमेट्रिक अपडेट अनिवार्य आहे.
नागरिकांसाठी सुलभता आणि गोपनीयता
या नव्या बदलांमुळे आधार कार्ड वापरण्याची प्रक्रिया अधिक सुलभ आणि सुरक्षित होणार आहे. विशेषतः डिजिटल पद्धतीने पत्ता बदलण्याची सुविधा आणि वडिलांचे/पतीचे नाव हटवण्याचा निर्णय यामुळे नागरिकांना, विशेषतः महिलांना, मोठा दिलासा मिळेल. तसेच, लहान मुलांसाठी मोफत बायोमेट्रिक अपडेटमुळे पालकांचा आर्थिक भार कमी होईल.
आधार अपडेट का गरजेचे?
UIDAI च्या मते, आधार कार्डवरील माहिती अद्ययावत ठेवणे हे नागरिकांचे कर्तव्य आहे. यामुळे सरकारी योजना, बँकिंग, आणि इतर सेवांचा लाभ घेताना कोणतीही अडचण येणार नाही. अपडेट न केल्यास आधार कार्ड निष्क्रिय होऊ शकते, ज्यामुळे भविष्यातील व्यवहारांवर परिणाम होऊ शकतो.
काय करावे?
आपले आधार कार्ड 10 वर्षांपेक्षा जुने असल्यास, तातडीने uidai.gov.in वर किंवा mAadhaar ॲपवर जाऊन अपडेट प्रक्रिया सुरू करा.
जवळच्या आधार केंद्रावर भेट देऊन आवश्यक कागदपत्रांची पडताळणी करा.
लहान मुलांचे बायोमेट्रिक अपडेट वेळेत पूर्ण करा, जेणेकरून त्यांचे आधार कार्ड वैध राहील.
